Hallazgo de una edición temprana de Aftonio en España: los Aphthonii Sophistae Progymnasmata, Rodolpho Agricola Phrysio interprete, impresos en Barcelona en 1546

  1. Mª Violeta Pérez Custodio 1
  1. 1 Universidad de Cádiz
    info

    Universidad de Cádiz

    Cádiz, España

    ROR https://ror.org/04mxxkb11

Revista:
Talia Dixit: revista interdisciplinar de retórica e historiografía

ISSN: 1886-9440

Año de publicación: 2017

Número: 12

Páginas: 67-77

Tipo: Artículo

Otras publicaciones en: Talia Dixit: revista interdisciplinar de retórica e historiografía

Resumen

Este artíc ulo presenta el hallazgo de un opúsculo con la versión latina de los progymnasmata de Aftonio realizada por Rodolfo Agrícola, que fue impreso en Barcelona en el taller de Carles Amorós en 1546 y perteneció al colegio jesuita de dicha ciudad. Este librito constituye una pieza importante para la historia del texto de Aftonio en España, porque se trata de la impresión más temprana de progymnasmata que ha sido hallada hasta ahora. Además, este hallazgo proporciona nuevas evidencias del significativo papel que jugó la Corona de Aragón en la recepción de los antiguos ejercicios retóricos. En este trabajo se ofrece un breve estudio inicial que se centra en el contenido, el contexto editorial y académico y la posible filiación del opúsculo .

Referencias bibliográficas

  • AFTONIO (1532), Aphthonii sophistae progymnasmata, Rodolpho Agricola Phrisio interprete, accuratiusque emendata luculentisque iuxta ac compendiariis illustrata commentariis per Alardum Aemstelredamum, Colonia: J. Soter.
  • AFTONIO (1537), Aphthonii sophistae progymnasmata, Rodolpho Agricola Phrisio interprete, iam multum luculentius edita, Marburgo: E. Ceruicornus.
  • AFTONIO (1539), Aphthonii sophistae progymnasmata, Rodolpho Agricola Phrisio interprete, en Agricola, R. (1539), De inuentione dialectica lucubrationes aliquot lectu dignissime (…) nunc demum ad autographum exemplarium fidem per Alardum Aemstelredamum emendata et additis scholia illustrata, Colonia: J. Gymnich.
  • AFTONIO (1540a) Aphthonii sophistae progymnasmata, Rodolpho Agricola Phrisio interprete, Bratislava: [A. Winkler].
  • AFTONIO (1540b) Aphthonii sophistae progymnasmata, Rodolpho Agricola Phrisio interprete, París: M. de Vascosan.
  • AFTONIO (1543), Aphthonii sophistae praeludia, cum interpretatione Rodolphi Agricolae Phrysii, Ausburgo: Ph. Ulhart.
  • AFTONIO (1545), Aphthonii sophistae progymnasmata Rhetorica. Rodolpho Agricola Phrisio interprete, París: J. Loys.
  • AFTONIO (1546) Aphthonii sophistae progymnasmata, Rodolpho Agricola Phrysio interprete, Barcelona: C. Amorós.
  • AFTONIO (1550) Aphthonii sophistae progymnasmata Rhetorica, Rodolpho Agricola Phrisio interprete, Salamanca: A. de Portonariis.
  • AFTONIO (1552), Aphtonii Clarissimi Rhetoris Progymnasmata, Ioanne Maria Catanaeo interprete, nunc denuo recognita iuxta veritatem Graeci exemplaris et scholiis illustrata per Ioannem Laurentium Palmyrenum Alcanizensem ludimagistrum Valentinum. D. Hyeronimae Ribotae dicata. Accessit etiam ex Hermogenis sententia, quo modo status causae cognosci debeat, Valencia: J. de Mey.
  • AFTONIO (1556), Aphthonii sophistae Progymnasmata Rhetorica, Rodolpho Agricola Phrisio interprete. Cum scholiis nuper additis per Franciscum Sanctium Brocensem, Rhetorices professorem, Salamanca: A. de Portonariis.
  • AFTONIO (1558 y 1573), Aphthonii sophistae progymnasmata, hoc est, primae apud rhetorem exercitationes, Francisco Scobario interprete. Quibus accessit eiusdem de fabula commentatio et quarundam exercitationum exempla. Ad consules ciuitatis Barcinonensis, Barcelona: Cl. Bornat.
  • GUZMÁN, J. DE (1589), Primera parte de la Rhetórica de Joan de Guzmán, público proffesor desta facultad, dividida en catorze Combites de oradores (…) Dirigida al Conde Tendilla, Don Luys Íñigo Hurtado de Mendoza, Alcalá: J. Íñiguez de Lequerica.
  • MAL LARA, J. DE (1567), In Aphthonii progymnasmata scholia ad illustrissimum Aluarum Portogallium, Comitem Geluensem, Sevilla: A. Escrivano.
  • NÚÑEZ, P. J. (1578), Institutiones Rhetoricae ex progymnasmatis potissimum Aphthonii atque ex Hermogenis arte, Barcelona: P. Malo.
  • NÚÑEZ, P. J. (1585), Institutionum Rhetoricarum libri quinque, Barcelona: S. Cendrat.
  • NÚÑEZ, P. J. (1593), Institutionum Rhetoricarum libri quinque, Barcelona: S. de Cormellas.
  • NÚÑEZ, P. J. (1596), Progymnasmata, id est, praeludia quaedam oratoria ex progymnasmatis potissimum Aphthonii. Dictata a Petro Ioanne Nunnesio Valentino, Zaragoza: M. Eximino Sánchez.
  • PALMIRENO, J. L. (1573), Segunda parte del Latino de repente, donde están las pláticas, exercicios y comento sobre las Elegancias de Paulo Manucio,Valencia: P. de Huete.
  • TORRES, A. DE (1569), Rhetoricae Exercitationes magistri Alfonsi Turritani, amplissimi Diui Isidori collegii patroni et eloquentiae professore in Academina Complutensi. Ad illustrem uirum Doctorem Ferdinandum Suarez a Toleto, Alcalá: J. de Villanueva.
  • ARCOS PEREIRA, T. – CUYÁS DE TORRES, Mª. E. (2007), “La enseñanza de la Retórica en los Scholia in Aphthonii progymnasmata de Juan de Mal Lara”, Calamus renascens 8, 25-34.
  • ARCOS PEREIRA, T. – CUYÁS DE TORRES, Mª. E. (2008), “Los comentarios a los Progymnasmata de Aftonio de Francisco Escobar y Juan de Mal Lara. Estudio preliminar”, en J. Mª. Maestre, J. Pascual y L. Charlo (eds.), Humanismo y pervivencia del mundo clásico. Homenaje al profesor Antonio Prieto, 4.1, Alcañiz – Madrid: I.E.H. – C.S.I.C, pp. 651-662.
  • ARCOS PEREIRA, T. (2017), “El ejemplar salmantino de los Aphthonii clarissimi rhetoris Progymnasmata Ioanne Maria Catanaeo interprete, de Juan Lorenzo Palmireno (BG/221825): la recuperación de una obra perdida”, CFCL. Estudios Latinos 37.1, 105- 118.
  • CUYÁS DE TORRES, Mª. E. (2016), “Las ediciones de los Progymnasmata Rhetorica de Antonio Llull”, CFCL. Estudios Latinos 36.2, 255-277.
  • DELGADO CASADO, J. (1996), Diccionario de impresores españoles (siglos XVII-XVII), Madrid: Arco.
  • FERNÁNDEZ LUZÓN, A. (2005), La Universidad de Barcelona en el siglo XVI, Barcelona: Universitat de Barcelona.
  • GALLARDO, B. J. (1863), Ensayo de una biblioteca española de libros raros y curiosos, Madrid: M. Rivadeneyra, 4 vols.
  • GÓNZÁLEZ SUGRAÑES, M. (1918), Contribució a la història dels antichs gremis dels arts y oficis de la ciutat de Barcelona: llibreters, estampers, Barcelona: Estampa d’Henrich y Compañía, vol. 2.
  • GRAU CODINA, F. (1997), “The Teaching of the Progymnasmata of Pedro Juan Núñez (Valencia 1529-1602)”, Advances in the History of Rhetoric: Disputed and Neglected texts in the History of Rhetoric 1.1, 25-32.
  • GREEN, L. D. – MURPHY, J. J. (2003), Renaissance Rhetoric Short Title Catalogue 1460-1700, Aldershot Burlington: Ashgate.
  • KRAUS, M. (2005), “Progymnasmata, Gymnasmata”, en Gert Ueding (ed.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, 7: Pos-Rhet, Tübingen: Niemeyer, pp. 159-191.
  • KRAUS, M. (2009), “Exercises for Text Composition (Exercitationes, Progymnasmata)”, en U. Fix, A. Gardt y J. Knape (eds.), Rhetoric and Stylistics: An International Handbook of
  • Historical and Systematic Research, Berlin – New York: De Gruyter, vol. 2, pp. 1396-1405.
  • LAMARCA, M. (2015), La imprenta a Barcelona (1501-1600), Barcelona: Departament de Cultura de la Generalitat de Catalunya.
  • MADURELL I MARIMÓN, J. Mª. (1973), Claudi Bornat, Barcelona: Fundació Salvador Vives Casajuana.
  • MILLARES CARLO, A. (1982), “La imprenta en Barcelona en el siglo XVI”, en Historia de la imprenta hispana, Madrid: Editora Nacional, pp. 540-589.
  • NÚÑEZ GONZÁLEZ, J. Mª. (2012), “Los Progymnasmata dictata a Petro Ioanne Nunnesio (Caesaraugustae, 1596). Una edición legalmente pirateada”, Humanistica Lovaniensia. Journal of Neo-Latin Studies 61, 355-369.
  • PALAU Y DULCET, A. (1986), Manual del librero hispanoamericano, Ampurias – Oxford: Palacete Palau Dulcet – Dolphin Books.
  • PÉREZ CUSTODIO, M.ª V. (2003), Alfonso de Torres. Ejercicios de retórica, Madrid: Instituto de Estudios Humanísticos – C.S.I.C.
  • PÉREZ CUSTODIO, Mª. V. (2000-2002), “A propósito de las fuentes de unos pasajes sobre progymnasmata en el Combite de oradores de Juan de Guzmán”, Excerpta Philologica 10-12, 373-390.
  • PÉREZ CUSTODIO, Mª. V. (2002), “Sobre el origen de los materiales contenidos en los Progymnasmata de Palmireno”, en J. Mª. Maestre J. Pascual L. Charlo (eds.), Humanismo y Pervivencia del mundo clásico III. Homenaje al profesor Antonio Fontán, 3.1, Alcañiz – Madrid: I. E. H. – Laberinto – C. S. I. C, pp. 245-259.
  • PÉREZ CUSTODIO, Mª. V. (2007), “La traducción al latín de los Ejercicios de Aftonio publicada por Francisco de Escobar (1558): Algunas claves para su análisis y valoración”, Calamus renascens 4, 121-144.
  • PÉREZ CUSTODIO, Mª. V. (2016), “Los progymnasmata de Aftonio publicados por Palmireno en 1552: estudio de un ejemplar localizado en la Biblioteca Nacional de Portugal”, Euphrosyne 44, 127-151.
  • SOBERANAS, A. J. (1977), “Les Edicions catalanes del diccionari de Nebrija”, Actes del Quart Col·loqui Internacional de Llengua i Literatura Catalanes (Basilea, 22-27 de març de 1976), Barcelona: Abadía de Montserrat, pp. 141-203.
  • SOLANA PUJALTE, J. (2006), “Una edición parcial desconocida de los Progymnasmata de Aftonio en el primer libro impreso en Córdoba (A. Frusius, De utraque copia verborum ac rerum..., Ioannes Baptista, 1556)Ë®, en M. Rodríguez-Pantoja (ed.), Las raíces clásicas de Andalucía, Córdoba: Cajasur, vol. II, pp. 691-697.
  • UREÑA BRACERO, J. (2003), “Algunas consideraciones sobre los escolios del Brocense a los Progymnasmata de Aftonio”, en C. Codoñer, S. López y J. Ureña (eds.), El Brocense y las Humanidades en el siglo XVI, Salamanca: Universidad de Salamanca, pp. 317-328.
  • VILA DESPUJOL, I. (2010), La Compañía de Jesús en Barcelona en el siglo XVI. El Colegio de Nuestra Señora de Belén, Madrid: Universidad Pontificia de Salamanca.
  • VINDEL, F. (1942), Escudos y marcas de impresores y libreros en España durante los siglos XV a XIX (1485-1850), Barcelona: Orbis.