Etiamsi Deus non dareturNominalismo medieval y secularización moderna

  1. Francisco Carpintero 1
  1. 1 Universidad de Cádiz
    info

    Universidad de Cádiz

    Cádiz, España

    ROR https://ror.org/04mxxkb11

Revista:
Persona y derecho: Revista de fundamentación de las Instituciones Jurídicas y de Derechos Humanos

ISSN: 0211-4526

Ano de publicación: 2021

Número: 85

Tipo: Artigo

DOI: 10.15581/011.85.006 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Persona y derecho: Revista de fundamentación de las Instituciones Jurídicas y de Derechos Humanos

Resumo

The secularization of the doctrine about Ethics was not a result of the protestant mentalities, but a work of much of the Catholic theologians during the late Middle Ages. Those men were faced with the need to fight against the pelagian and semipelagian doctrines which, since not distinguishing between the natural and supernatural world, so easily led to Pantheism. This task (let us call it apologetic) was not carried out by the Aristotelians, but by those who we now call Nominalists though, perhaps, we should better call them Nominals. Their solution consisted in heavily separating the natural world from the supernatural one, so that the natural, including the Natural Law, as it is natural, is part of what already is or exists, in the same way as the rest of Nature, and its compliance is morally irrelevant. Momentarily they moved away from Pelagius, but they contributed to spread the idea of a natural ethics which would exist out of Theology and would have a «rational» force.

Referencias bibliográficas

  • Aubert, J.M., Le droit romain dans l’oeuvre de St. Thomas, Librairie Philosophique J. Vrin, París, 1955.
  • Bastit, M., La naissance de la loi moderne. La pensée de la loi de Saint Thomas à Suarez, PUF, Paris, 1990.
  • Bastit, M., Les principes des choses en ontologie médiévale (Thomas d’Aquin, Scot, Ockham), Bière, Bordeaux, 1997.
  • Biel, G., In Primum, Secundum, Tertium et Quartum Sententiarum quaestiones subtilissimae, Ioanne Biel, G., Commentarii doctissimi in IIII Sententiarum libros, Thomam Bozolan, Brixiae, 1574.
  • Brett, A., Liberty, Right and Nature. Individual rights in later scholastic thought, Cambridge University Press, Cambridge, 1997.
  • Bunderius, J., Compendium concertationis, hujus saeculi sapientium ac Theologorum, super erroribus moderni temporis, Ioannes Foucherium, Venetiis, 1548.
  • Capreolus, J., In tertio libro Sententiarum, Hieronymi Scoti, Venetiis, 1588.
  • Carpintero, F., «El derecho natural laico de la Edad Media», Persona y Derecho, VIII (1981), pp. 33-100.
  • Carpintero, F., «Deber y fuerza: la Modernidad y el tema del deber jurídico», en Obligatoriedad y derecho. XII Jornadas de Filosofía Jurídica y Social, Universidad de Oviedo, 1991, pp. 151-182.
  • Carpintero, F., «Imputatio», Rivista Internazionale di Filosofia del Diritto, LXXXI (2004) pp. 25-78.
  • Carpintero, F., Justicia y ley natural: Tomás de Aquino, y los otros escolásticos, Facultad de Derecho, Universidad Complutense, Madrid, 2004.
  • Carpintero, F., «La adaequatio hermeneutica en Tomás de Aquino, Philosophica (Valparaíso) 35 (2009), pp. 95-120.
  • Carpintero, F., «Persona, derecho, judicatura», en F. Carpintero y M. C. Londoño (coords.), El derecho a la justicia imparcial, Comares, Granada, 2012, pp. 1-44.
  • Carpintero, F., La ley natural. Una realidad aun por explicar, UNAM, México, 2013.
  • Carpintero, F., «Hugo Grocio visto por sus contemporáneos», RIFD, 3/3 (2017), pp. 171-196.
  • Carpintero, F., Diálogo inesquivable sobre la justicia, Editorial Y, Madrid, 2018.
  • Conrado de Summenhart, De contractibus licitis atque illicitis Tractatus, Venetiis, Franciscum Zilettum, 1580.
  • Corpus Juris Civilis, cum Commentariis Accursii... Reprint de O. Zeller, Osnabrück, 1965, de la edición de Lyon de 1628.
  • Dufour, A., Le mariage dans l’école allemande du droit naturel moderne au XVIII siècle, LGDJ, París, 1972.
  • Duns Scoto, J., In III Sententiarum Doctoris Johannis Duns Scoti, Valentiae, 1597.
  • Duns Scoto, J., In Primum, Secundum, Tertium et Quartum Sententiarum quaestiones subtilissimae, Ioannem Keerbergium, Antwerpiae, 1626.
  • Duns Scoto, J., Johannis Duns Scoti Doctoris Subtilis Ordinis Minorum Summa theologica. Ex universis operibus ejus concinnata, juxta ordinem et dispositionem S. Thomae Aquinatis per Fratrem Hieronymus de Montefortino, Angeli Rotilii, Roma, 1728.
  • Farrell, P. M., «Sources of St. Thomas’ concept of Natural Law», The Tomist, 20 (1957).
  • Ferrari, H., Repertorium locupletissimum tam Librorum Sententiarum, quam Quodlibetorum Dr. Subtilis Johannis Duns Scoti, Aloysium Sessam, Venetiis, 1588.
  • Figgis, J.N., From Gerson to Grotius. Studies of Political Thought, Cambridge University Press, Cambridge, 1956.
  • Gerson, J. Super tertio Sententiarum, Jean Crespin sumptu Jacques et François Giunta, Lyon, 1530.
  • Gerson, J., Liber de vita spirituali animae, «Opera», Sumptibus Societatis, Amberes, 1706.
  • Gerson, J., Tractatus de potestate ecclesiastica, «Opera», Sumptibus Societatis, Amberes, 1706.
  • Gregorius Arimiensis, OSA lectura super primum et secundum Sententiarum, Tomus VI, Super Secundum, Walter de Gruyter, Berlin-New York, 1980.
  • Grocio, Hugo, De jure belli ac pacis libri III, Editio altera, Joan Blaeu, Amstelodami, 1651.
  • Gundling, N.H., Erläuterung über Samuelis Pufendorfii De Officio hominis et civis, Brand, Hamburg, 1744.
  • Guzmán Brito, A., «In Quaelibet Re, Tantumden Est De Iure Quantum De Entitate. La Concepción Ontológica del Derecho-Facultad a fines de la Edad Media y en la Época Moderna», REHI, XXIX, 29 (2007).
  • Hervada X iberta , J., «Lo viejo y lo nuevo en la hipótesis etiamsi daremus de Grocio», Anuario de Filosofía del Derecho (1984), pp. 285-300.
  • Núñez, P.P., «Commentarium in libellum de constitutione artis», en Oratio de causis obscuritatis Aristoteleae, et de illarum remediis, Typis Ioannis Mey, Flandri (Raya), Valentiae, 1554.
  • Ockham, G., Magistri Guilhelmi de Ockham super potestate de summi pontificis octo quaestionum decisiones, Johannes Frechsel, Lyon, 1496.
  • Ockham, G., Opus nonaginta dierum, Lyon, 1494.
  • Oviedo, F., In primam Secundae D. Thomae, Petrus Prost, Philippe Borde et Laurentiis Arnaud, París, 1646.
  • Pufendorf, S., De Jure Naturae et Gentium libri octo, Edición de Frankfurt y Leipzig de 1759. Reprint de la editorial Minerva, Frankfurt/M, 1967.
  • Pufendorf, S., Eris scandica. Qua adversus libros de jure naturali et gentium objecta diluuntur, Knoch, Frankfurt am Main, 1686.
  • Rabano Mauro, In Ecclesiasticum Comentarii, Paris, Primera edición de sus obras, Pierre Pesselière, Paris, 1544.
  • Sabunde, R., Theologia naturalis seu liber creaturarum, Iohannem Flaiollet, Lyon, 1541.
  • Solari, G., L’idea individuale e l’idea sociale nel diritto privato, Parte I, «L’idea individuale», Fratelli Bocca Editori, Milano-Torino-Roma, 1911.
  • Suárez, F., Tractatus de legibus ac Deo legislatore in decem libros distributus, Diego Gómez de Loureyro, Conimbricae, 1612.
  • Suárez, F., Defensio Fidei Catholica adversus Anglicanae sectae errores, Diego Gómez de Loureyro, 1613, Todescan, F., Lex, natura, beatitudo. Il problema della legge nella Scolastica Espagnola del secolo XVI, CEDAM, Padova, 1973.
  • Todescan, F., Etiamsi daremus. Studi sinfonici sul diritto naturale, CEDAM, Padova, 2003.
  • Todescan, F., Le radici teologici del giusnaturalismo laico. Il problema della secolarizzazione nel pensiero giuridico del sec. XVII, CEDAM, Padova, 2014.
  • Tomás de Aquino, In IV Sententiarum (In Primum et Secundum Sententiarum), en Opera Omnia, Tomus Sextus, Romae, 1570.
  • Tomás de Aquino, Liber de veritate Catholicae Fidei contra errores infidelium, seu Summa contra Gentiles, Marietti, Torino-Roma, 1961.
  • Tomás de Aquino, In decem libros Ethicorum Aristotelis ad Nichomachum expositio, Marietti, Torino-Roma, 1964.
  • Tomás de Aquino, In octo libros Physicorum Aristotelis expositio, Marietti, Torino-Roma, 1965.
  • Tomás de Aquino, Suma Teológica, Editio Leonina.
  • Vázquez de Menchaca, F., Controversiarum illustrium aliarumque usu frequentium libri tres, Francesco Rampazzetto, Venetiis, 1564.
  • Vázquez de Belmonte, G., Disputationum in Primam Secundae Sancti Thomae, Ex Officina Typographica Ederiana, Ingolstadt, 1611.
  • Vignaux, P., Justification et prédestination au XIV siècle selon Duns Scoto, Pierre d’Auriol Guillaume d’Occam, Grégoire de Rimini, Bibliothèque de l’école des hautes études en Sciences religioses, Paris, 1934.
  • Zarka, Y. Ch., «La invención del sujeto de derecho», Isegoría, 20 (1999), pp. 31-49.
  • Zumel, F., In Primam Secundae S. Thomae Commentarius, Joannes Federicus, Salamanca, 1594.