Elogio y defensa de la latinidad hispánica en la Sicilia del siglo XVI: observaciones a las obras De verbis exceptae actionis y De viris latinitate praeclaris in Hispania natis del humanista Cristóbal Escobar

  1. Juan Francisco Reyes Montero
Revista:
Talia Dixit: revista interdisciplinar de retórica e historiografía

ISSN: 1886-9440

Año de publicación: 2023

Número: 18

Páginas: 55-79

Tipo: Artículo

DOI: 10.17398/1886-9440.18.55 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso abierto editor

Otras publicaciones en: Talia Dixit: revista interdisciplinar de retórica e historiografía

Resumen

En este trabajo se analizan dos obras del humanista Cristóbal Escobar, De uerbis exceptae actionis y De uiris Latinitate praeclaris in Hispania natis, que fueron compuestas en dos etapas diferentes (aunque contiguas) de su vida, pero con un elemento común: la reivindicación de la latinidad hispánica que va desde la Antigüedad hasta su época. El análisis se centra especialmente en los recursos retóricos adoptados, en las fuentes utilizadas y en la finalidad de los textos a la luz del contexto en el que fueron compuestos.

Referencias bibliográficas

  • Croce, B. (1917), La Spagna nella vita italiana durante la rinascenza, Bari: Laterza.
  • D’Angelo, F. ([en prensa]), “Humanismo y poder en la correspondencia entre Cataldo Parisio Sículo y Lucio Marineo Sículo”, en Elio Antonio de Nebrija: Humanismo y poder, Alcañiz, Lisboa y México: Instituto de Estudios Humanísticos–Centro de Estudos Classicos-Centro de Estudios Clásicos, en prensa.
  • Escobar, C. (1518), De uerborum constructione regulae quae uulgo generales appellantur, ad Latinam sintaxim immensae simblon utilitatis, Venecia: Giovanni Tacuino.
  • Escobar, C. (1520), De rebus praeclaris Syracusanis opuscula, Venecia: Bernardino Benali.
  • Escobar, C. (1522), De numeralium ratione nominum eatenus elucubratio, quatenus ad locutionem attinet Latinam. De viris Latinitate praeclaris in Hispania natis. De quibusdam ciuitatis Agrigenti antiquitatum enarrationibus. In quattuor capita Plinii historici difficillima perspicua expositio. De genitiuis passionem significantibus uerborum impersonalium. De dictionibus illis quid, quis, que, quod et quale, quem usum habeant apud Latinos. De littera indiuidua et diuidua opusculum, Venecia: Bernardino Benali. (Ejemplar utilizado: copia digitalizada del ejemplar UBOE000970 de la Biblioteca universitaria de Bolonia).
  • Estrabón (1472), Geographia, Venecia: Wendelin von Speyer (ISTC is00794000). (Ejemplar utilizado: copia digitalizada del ejemplar 2 Inc.c.a. 149 de la Bayerische StaatsBibliothek de Münich).
  • Fernández López, J. (1999), “La edición de Peter Burmann de la obra de Quintiliano (1720)”, Kalakorikos 4: 267-279.
  • Filelfo, F. (1502), Epistolarum familiarium libri XXXVII, ex eius exemplari transumpti, ex quibus ultimi XXI nouissime reperti fuere, et impressorie traditi officine, Venecia: Giovanni y Gregorio De Gregori. (Ejemplar utilizado: copia digitalizada del ejemplar de la Biblioteca Casanatense de Roma).
  • Foresti, G. F. (1486), Supplementum chronicarum, Venecia: Bernardino Benali (ISTC ij00210000), 224v. (Ejemplar utilizado: copia digitalizada del ejemplar A 335/066 de la Biblioteca universitaria de Sevilla).
  • Gamba, E. (2019), «IN INCLITA VENETIARUM CIVITATE». Editori e tipografi bergamaschi a Venezia dal XV al XVI secolo, Bergamo: Archivio Bergamasco Centro Studi.
  • Garin, E. (2007), “Età buie e rinascita: Un problema di confine”, en Rinascite e Rivoluzioni: Movimenti culturali dal XIV al XVIII secolo, Roma: Laterza, pp. 3-48.
  • Hausmann, F. (1974), “Campano, Giovanni Antonio”, en Dizionario Biografico degli Italiani vol. 17, Roma: Treccani.
  • López Moreda, S. (2013), Hispania en los humanistas europeos. Detractores y defensores, Madrid: Ediciones Clásicas.
  • Maestre Maestre, J. M. (1995), “La Divinatio in scribenda historia de Nebrija”, Euphrosyne 23: 141-173.
  • Maestre Maestre, J. M. (2023), “Nebrija contra Marineo a través de Quintiliano: una nueva interpretación del De liberis educandis libellus”, en Humanismo y pervivencia del mundo clásico. VI. Homenaje al Profesor Eustaquio Sánchez Salor, vol. II, Alcañiz, Lisboa y México: Instituto de Estudios Humanísticos, Centro de Estudos Classicos, Centro de Estudios Clásicos, en prensa.
  • Nebrija, A. de (c. 1488), Introducciones latinas contrapuesto el romance al latín, Salamanca: Juan de Porras. (Ejemplar utilizado: copia digitalizada del ejemplar IB. 52804 de la British Library de Londres).
  • Nebrija, A. de (2011), “Paginae Nebrissenses”, F. González Vega (ed.), en C. Lozano (ed.), Gramática sobre la lengua castellana, Barcelona: Real Academia Española y Espasa.
  • Nebrija, A. de, y Escobar, C. (1512), Ad artem litterariam introductiones, Venecia: Agostino Zanni. (Ejemplar utilizado: copia digitalizada del ejemplar RMSE107556 de la Biblioteca Angelo Monteverdi, Università degli Studi La Sapienza, Roma).
  • Nebrija, A. de, y Escobar, C. (1519), Vocabularium Nebrissense ex Siciliensi sermone in Latinum L. Christophoro Scobare Bethico interpraete traductum, Venecia: Bernardino Benali.
  • Nebrija, A. de, y Escobar, C. (1520) Vocabularium ex Latino sermone in Siciliensem et Hispaniensem denuo traductum. Adiunctis insuper L. Christophori Scobaris uiri eruditissimi reconditissimis additionibus. Venecia: Bernardino Benali.
  • Petrarca, F. (2005), Contra eum qui maledixit Italie (M. Berté, ed.), Florencia: Le Lettere.
  • Petrarca, F. (2006), Le familiari (V. Rossi, ed.), Florencia: Le Lettere.
  • Poliziano, A. (1498), Omnia opera, Venecia: Aldo Manuzio. (Ejemplar utilizado: copia digitalizada del ejemplar Inc. II. 153 de la Biblioteca Apostólica Vaticana).
  • Quintiliano, M. F. (1494), Institutiones cum commento Laurentii Vallensis, Pomponii ac Sulpitii, Venecia: Pellegrino Pasquali (ISTC iq00030000). (Ejemplar utilizado: copia digitalizada del ejemplar Inc. Guelf. 2277 de la Herzog August Bibliothek de Wolfenbüttel, Alemania).
  • Ramos Maldonado, S. I. (2018a), “De terrae odore: una epístola latina de Celio Calcagnini sobre un pasaje controvertido de critica textual en Plinio el Viejo y Cicerón”, Ágora: estudos clássicos em debate 20: 173-199.
  • Ramos Maldonado, Sandra Inés (2018b), “Estudio, edición crítica y traducción de una epístola latina de Lucio Flaminio Sículo a Antonio de Nebrija (Salamanca, 1504)”, Cuadernos de Filología Clásica. Estudios Latinos 38(2): 229-254.
  • Reyes Montero, J. F. (2016), “La génesis de las ediciones de Cristóbal Escobar: La correspondencia entre Nebrija y su discípulo”, Calamus Renascens 17: 305-320.
  • Rico, F. (1978), Nebrija frente a los bárbaros. El canon de gramáticos nefastos en las polémicas del humanismo, Salamanca: Universidad de Salamanca.
  • Rico, F. (2014), El sueño del humanismo. De Petrarca a Erasmo, Barcelona: Crítica.
  • Rucquoi, A. (2016), Dominicus Hispanus. Ochocientos años de la Orden de los Predicadores, Valladolid: Junta de Castilla y León.
  • Sánchez Salor, E. (2006), “El género de los de viris illustribus de Jerónimo a Ildefonso de Toledo: su finalidad”, Talia Dixit. Revista Interdisciplinar de Retórica e Historiografía 1: 29-54.
  • Scibilia, F. (2016), I Barresi di Pietraperzia. Una corte feudale in Sicilia tra Medioevo ed età moderna, Palermo: Caracol.
  • Tramontana, A. (2011), “Polemiche linguistiche in Sicilia tra Nicolò Valla e Lucio Cristoforo Scobar”, en Classico e moderno. Scritti in memoria di Antonio Mazzarino, Reggio Calabria: Falzea, pp. 479-503.
  • Tramontana, A. (2013), “L’eredità di Costantino Lascari a Messina nel primo '500”, en In nobili ciuitate Messanae. Contributi alla storia dell’editoria e della circolazione del libro antico in Sicilia. Seminario di studi, Montalbano Elicona, 27-28 maggio 2011, Mesina: Centro Internazionale di Studi Umanistici, pp. 121-163.
  • Tramontana, A. (2020), “Valla, Nicolò”, en Dizionario Biografico degli Italiani vol. 98, Roma: Treccani.
  • Valla, N. (2000), Il Vallilium di Nicola Valla (G. Gulino y M. de Matteis, eds.), Aachen: Shaker Verlag.