Himnos litúrgicos del licenciado Francisco PachecoIII. Himnos a San Isidoro y a las santa Justa y Rufina

  1. Charlo Brea, Luis
  2. Pozuelo Calero, Bartolomé
Revista:
Minerva: Revista de filología clásica

ISSN: 0213-9634

Año de publicación: 2013

Número: 26

Páginas: 269-297

Tipo: Artículo

Otras publicaciones en: Minerva: Revista de filología clásica

Resumen

Edición crítica, traducción española y estudio de seis himnos (tres a san Isidoro y tres a las santas Justa y Rufina) incluidos en el breviario de santos particulares de Sevilla (Offcia propria Sanctorum Hispalen Ecclesiae..., Salamanca 1591). Aunque contamos con numerosos indicios de que fueron compuestos por el licenciado Francisco Pacheco (1535-1599), no existen pruebas concluyentes de ello. La edición crítica de los himnos ofrece el texto de la princeps de 1591, única publicada en vida del autor, y recoge en notas las modificaciones introducidas en ediciones posteriores: tres nuevas ediciones de los Officia (Madrid 1659, Sevilla 1679 y Amberes 1720), la versión publicada por Faustino Arévalo en su Hymnodia Hispanica (1786), que incluye leves retoques métricos y léxicos, y una edición publicada en 1899 por Angel Galán y Domínguez. El trabajo presenta tres observaciones: los himnos contienen juegos fónicos y expresiones característicos de Pacheco; además, en el himno II a Isidoro aflora un ideario estoico propio de él; finalmente, en los himnos subyace la misma mezcla de cristianismo y paganismo que en el resto de la obra de Pacheco. Nuestro análisis ofrece, por tanto, un nuevo indicio de su autoría.

Referencias bibliográficas

  • ALCINA ROVIRA, J.F. (1975-1976), “Aproximación a la poesía latina del Canónigo Francisco Pacheco,” Boletín de la Real Academia de Buenas Letras de Barcelona 36, 211-263.
  • ARÉVALO, F. (1786), Hymnodia Hispanica. Officii proprii Hispanici ad Latinitatis metrique leges et ad cantus rationem reuocata hymnisque plurimis aucta. Auctore Faustino Arévalo, Roma, Tipografía Salomoniana.
  • ARÉVALO, F. (1797), S. Isidori Hispalensis episcopi, Hispaniarum doctoris, Opera omnia, denuo correcta et aucta, recensente Faustino Areualo, Roma, Antonio Fulgonio.
  • BROWN (1980), J., Imágenes e ideas en la pintura española del siglo XVII, trad. esp., Sevilla, Alianza Editorial (= Princeton 1978).
  • CHARLO BREA, L.-POZUELO CALERO, B. (en prensa), “Himnos litúrgicos del licenciado Francisco Pacheco, I. Introducción general”, en Mª J. MUÑOZ JIMÉNEZ (ed.), Manipulus studiorum. Homenaje a la profesora Ana María Aldama Roy, Madrid, Departamento de Filología Latina de la UCM.
  • CHARLO BREA, L.-POZUELO CALERO, B. (2011), “Himnos litúrgicos del licenciado Francisco Pacheco, II. Himnos a San Hermenegildo”, Revista de Estudios Latinos 11, 163-184.
  • CHARLO BREA, L.-POZUELO CALERO, B. (en prensa), “Un nuevo himno inédito a san Isidoro del licenciado Francisco Pacheco”, Myrtia 28.
  • CORREA RODRÍGUEZ, J.A. (2000), “El topónimo Hispal(is)”, Philologia Hispalensis 14, 181-190.
  • DÍAZ Y DÍAZ, M.C. (1982), San Isidoro de Sevilla. Etimologías I, Madrid, BAC.
  • GALÁN Y DOMÍNGUEZ, Á. (1899), La sacra Musa hispalense. Himnos propios de los Santos de Sevilla, precedidos de noticias biográficas; inscripciones de la antesala y sala capitular, Giralda y otros lugares de la Sta. Iglesia metropolitana, Sevilla, Izquierdo y Cía.
  • GALLEGO MOYA, E. (2002), Faustino Arévalo. Los himnos de la ‘Hymnodia Hispanica’, Alicante, Universidad.
  • GÓMEZ CANSECO, L. (2007), “Lope de Vega y el humanismo sevillano: el Cantar bíblico en la Jerusalén conquistada”, en P. BOLAÑOS DONOSO et alii (eds.), Geh hin und lerne. Homenaje al profesor Klaus Wagner, 2 vols., Sevilla, Universidad, 2,617-633.
  • MERRILL, W.A. (1917), Latin Hymns, Chicago-Nueva York-Boston, B.H. Sanborn.
  • MIGNE, J.-P. (1862), Patrologiae cursus completus. Series latina prior. Tom. 81: Sancti Isidori, Hispalensis episcopi, Opera omnia, París, Garnier.
  • MONTERO, J.-SOLÍS DE LOS SANTOS, J. (2009), “Otra lectura de la epístola de Pedro Vélez de Guevara a Fernando de Herrera”, en S. CRESPO MATELLÁN et alii (eds.), Teoría y análisis de los discursos literarios. Estudios en homenaje al profesor Ricardo Senabre Sempere, Salamanca, Universidad, 243-250.
  • POZUELO CALERO, B., (1993a), El Licenciado Francisco Pacheco. Sermones sobre la instauración de la Libertad del Espíritu y Lírica amorosa, Sevilla-Cádiz, Universidad de Sevilla-Universidad de Cádiz.
  • POZUELO CALERO, B. (1993b), “El túmulo erigido en Sevilla a la apertura de la nueva Capilla Real (1579), obra emblemática del Licenciado Francisco Pacheco,” Excerpta Philologica 3, 349-372.
  • POZUELO CALERO, B. (1996), “Horacianismo en la poesía latina del Licenciado Francisco Pacheco”, en A.Mª ALDAMA (ed.), De Roma al Siglo XX, Madrid, SELat-UNED-UNEX, 863-873.
  • POZUELO CALERO, B. (2004), El licenciado Francisco Pacheco. El túmulo de la reina doña Ana de Austria, Alcañiz-Madrid, IEH-CSIC-Laberinto.
  • POZUELO CALERO, B. (2008a), “Estoicos en la Sevilla del XVI: un poema en falecios del licenciado Francisco Pacheco a Pedro Vélez de Guevara”, Revista de Estudios latinos 8, 143-159.
  • POZUELO CALERO, B. (2008b), “La paráfrasis latina inédita del salmo 109 (110) del licenciado Francisco Pacheco y sus objetivos en comparación con las de George Buchanan, Benito Arias Montano y Fray Luis de León”, Neolateinisches Jahrbuch 10, 5-39.
  • POZUELO CALERO, B. (2011), “El oscuro suceso de la llegada a Sevilla de las reliquias de San Hermenegildo”, en R. CARANDE HERRERO-D. LÓPEZ-CAÑETE QUILES (eds.), Pro tantis redditur. Homenaje a Juan Gil en Sevilla, Sevilla, Pórtico.
  • SÁNCHEZ SALOR, E. (2002), De las “elegancias” a las “causas” de la lengua: retórica y gramática del humanismo, Alcañiz-Madrid, IEH-Laberinto-CSIC.
  • SHEPHERD (1871), L., The Liturgical Year by the Very Rev. Dom Prosper Guéranger. Paschal Time, vol. 2., Dublín, James Duffy.